هر چه قدر هم که از دندان های خود مراقبت کنید باز هم احتمال دارد که در دوره ای از زندگیتان درگیر پلاک دندان شوید. به همین دلیل مراجعه منظم و مرتب به دندانپزشک برای رفع این پلاک بسیار مهم است. یک دندانپزشک می تواند پلاک را از بین ببرد. لذا بهتر است که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کرده تا از بروز مشکلات مربوط به دندان جلوگیری کنید.
پلاک دندان عبارت است از لایه نرم شامل باقی مانده ی مواد غذایی و باکتری ها که اغلب به دندان چسبیده وعامل پوسیدگی دندان، و بوجود آمدن بیماری های پریو دنتال می باشد که در مراحل اولیه غیر قابل مشاهده است به دلیل اینکه بی رنگ و شفاف می باشد اما در مراحل بعد می توان آن را با دقت با چشم یا به وسیله رنگ های مخصوص آشکار کننده مشاهده کرد درمناطق قابل دسترسی پلاک با شست وشو حذف می شود اما در مناطق غیر قابل دسترسی در صورت تمیز نشدن به رشد خود ادامه داده وبه جرم تبدیل می شود. تشکیل جرم می تواند موجب تورم و تحریک پذیری لثه شود و مراحل اولیه بیماری پریودنتال را ایجاد کند.
اگر پلاک دندان از بین نرود چه اتفاقی می افتد؟
پلاکی که با مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از بین نرود، به مرور زمان به ماده ی سختی به نام جرم دندان تبدیل می شود. هنگامیکه جرم در پایه دندان ها تجمع کند، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان را دشوار می سازد. با افزایش تعداد باکتری ها و تشکیل جرم و پلاک بیشتر، بافت لثه قرمز رنگ و متورم شده و درهنگام مسواک زدن خونریزی می کند. این عارضه ژنژویت نامیده می شود، یعنی مرحله ی مقدماتی بیماری های لثه یا بیماری های پریودنتال. (بافت نگه دارنده دندان ها)
ژنژویت را می توان با مسواک زدن مرتب و رعایت بهداشت دهان و دندان درمان کرد اما اگر درمان نشود، پیشرفت کرده و به بیماری پریودنتیتیس تبدیل می گردد. پریودنتیتیس شدید ترین شکل بیماری لثه هاست یعنی زمانی که عفونت باکتریایی بافت لثه و استخوان های نگه دارنده ی دندان را درگیر کرده باشد. لثه ها پس رفته یا از روی پایه دندان عقب می رود. در بد ترین حالت این بیماری، استخوان های نگه دارنده دندان هم تحلیل رفته و منجر به افتادن دندان می شود.(جراحی و ترمیمی)
عوامل ایجاد پلاک و جرم دندان
– باقی ماندن کربوهیدراتها و قند در دهان، که میتواند در اثر خوردن و نوشیدن مواد شیرین، غذاهای شیرین و کربوهیدراتهای تصفیهشده (ساختهشده با آرد، شکر و غیره) اتفاق افتد.
– سیگار کشیدن هم یکی از عوامل ایجاد پلاک دندان می باشد. (که میتواند مقاومت بدن در مقابل عفونت لثه را تغییر دهد)
– فاکتورهای آناتومیک نظیر قرارگیری نامناسب دندانها، روی هم قرار گرفتن دندانها و دندانهای چرخشیافته یا کجشده.
– پلاک در سطوح خشن ترمیمها نسبت به ترمیمهایی که سطح آنها به خوبی پرداخت شده است، راحتتر تجمع مییابد.
همان طور که گفته شد، پلاک دندان در اثر تجمع باکتریهای دهان که پلاک نامیده میشوند، ایجاد میشود. بزاق دهان به صورت طبیعی حاوی مواد معدنی بوده و رسوب این مواد بر روی سطوح خارجی دندان و اضافه شدن باکتریها و ته ماندههای غذایی به این رسوب ایجاد شده بر سطح دندان منجر به ایجاد پلاک میشود. این پلاکها در زمان اولیه ایجاد به راحتی با مسواک و نخ دندان قابل شستشو بوده و از بین میروند.
تشکیل لایه پلاک دندانی
از لحظهای که کودک به دنیا می آید و شروع به نفس کشیدن میکند، میکربها شروع به اقامت در دهان او میکنند. بعدها، همزمان با رویش دندانها، باکتریهای جدید نیز بر روی سطوح دندانی مستقر میشوند. پلاک دندانی، لایهای از باکتریها میباشد که سرسختانه بر سطوح دندانی، سطوح ترمیمی و پروتزهای دندانی میچسبند.
دانستن چگونگی شکلگیری، ترکیبات و ویژگیهای پلاکهای دندانی در کنترل آن به کمک خواهد کرد. الگوی توسعه لایه میکروبی پلاکها شامل سه مرحله است:
- اتصال باکتری به یک سطح جامد
- تشکیل میکرو کلونها در سطح
- بالغ شدن کلونیها و تشکیل لایه میکروبی پلاک در زیر لثه.
روش های پیشگیری از ایجاد پلاک دندانی
- یکی از روش ها برای پیشگیری از جمع شدن پلاک، این است که دندانها را دو بار در روز با مسواک نرم و با سر گرد مسواک بزنید. فضای بین دندانها و لثهها را نیز تمیز کنید. همچنین از خمیردندان فلوراید استفاده کنید.
- برای اینکه باکتریها و ذرات غذا بین دندانها باقی نماند و سبب تشکیل پلاک نشود حداقل روزی یکبار بین دندان ها را نخ دندان بکشید.
- برای کم کردن باکتریهای عامل رشد پلاک و بیماری لثه از دهانشویه آنتی باکتریال استفاده کنید.
- حداقل هر 6 ماه یک بار برای جرمگیری و معاینه دندان به دندانپزشک مراجعه نمایید.
- از دندانپزشک بخواهید تا لزوم فیشورسیلانت دندانها را بررسی کند. سیلانت پوشش نازک پلاستیکی است که روی سطوح جویدن دندانها زده میشود تا در برابر پوسیدگی و سوراخ شدن دندانها از آنها محافظت کند.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید و تعداد میان وعدهها را کاهش دهید. اگر باید میان وعده مصرف کنید، مواد مغذی مانند ماست ساده، پنیر، میوه یا سبزیجات خام میل کنید. سبزیجاتی مانند کرفس کمک میکند تا ذرات غذا از بین دندانها خارج شود و در ترکیب با آب دهان اسید تولید شده توسط پلاک را خنثی میکند.
درمان پلاک دندان
برای درمان پلاک دندان باید به دندانپزشک مراجعه کرده و به جرم گیری دندان ها بپردازید. درواقع دندانپزشک پس از معاینه دندان ها تشخیص لزوم اینکار را می دهد.
جرم گیری معمولا از طریق لوازم و تجهیزات خاص دندانپزشکی انجام می شود. یکی از این ابزار شامل استفاده از ابزار تراشنده اولتراسونیک می باشد. به کمک ابزارهای جرمگیری، جرم و پلاکهای دندانی از سطح تاج و سطوح ریشه برداشته میشود. در بسیاری از موارد، ابزار جرمگیری دارای بخش شست و شو نیز میباشد که به کمک آن میتوان مواد ضد باکتریال را به زیر لثه ها رساند و باکتری های دندانی را کاهش داد.
اهمیت برداشتن پلاک دندان
پلاک دندان ها و جرم دندان علاوه بر اینکه ساختار هایی ناخوشایند هستند و ظاهر بدی به چهره و دندان های شما می دهند، میتوانند باعث ایجاد پوسیدگی و حفره دندان شوند. اگر بلافاصله آنها را حذف نکنید، بزرگتر شده و باعث ایجاد عفونت در بخش های مختلف دهان از جمله لثه ها و در نهایت لق شدن و مردن دندان ها می شوند.
وقتی به طور مرتب مسواک نزنید، نخ نکشید و به طور مرتب به دندانپزشک خود مراجعه نکنید، به مرور زمان پلاک دندان سخت ایجاد می شود و به دلیل پیشگیری از بروز عفونت های ثانویه، از بین بردن پلاک دندان مهم است.